Ở Mỹ, học sinh lớp 9 được gọi là Freshman, trong khi tại Anh cùng độ tuổi ấy lại đang học Year 10. Chính sự khác biệt này khiến nhiều bạn bối rối khi tra cứu tài liệu hoặc chuẩn bị du học. Bài viết dưới đây, Tiếng Anh cô Mai Phương sẽ giúp bạn nắm trọn các cấp trường học trong tiếng Anh, so sánh hệ Mỹ và Anh một cách rõ ràng, dễ hiểu.

I. Hệ thống các cấp trường học tại Mỹ 

Để hiểu rõ hành trình học tập ở Mỹ, bạn có thể hình dung như một chiếc thang: bắt đầu từ mầm non, tiếp nối là 12 năm phổ thông, rồi mới bước vào cánh cửa đại học. Mỗi cấp học đều có vai trò riêng và chuẩn bị nền tảng cho bậc tiếp theo.

1. Giáo dục Mầm non (Early Childhood Education)

Giáo dục mầm non ở Mỹ là bệ phóng nền tảng cho sự phát triển nhận thức và xã hội của trẻ trong những năm đầu đời. 

• Preschool / Nursery School: Dành cho trẻ từ 2-4 tuổi, thường kéo dài bán trú hoặc cả ngày. Trẻ được tiếp cận các hoạt động cơ bản như kể chuyện, ca hát, vẽ, trò chơi tương tác để rèn luyện kỹ năng ngôn ngữ, vận động và tính kỷ luật. 
• Pre-Kindergarten (Pre-K): Dành cho trẻ từ 4-5 tuổi, là bước đệm trực tiếp trước khi bước vào Kindergarten (lớp lá). Chương trình Pre-K chú trọng phát triển kỹ năng đọc sớm (early literacy), nhận thức bảng phiên âm tiếng Anh và chữ cái/số học cơ bản và khả năng hòa nhập xã hội. Nhiều bang của Mỹ hiện có chính sách hỗ trợ học phí Pre-K như Florida, Oklahoma, District of Columbia (DC),...

2. Giáo dục Phổ thông (K-12 Education)

Sau khi hoàn tất giai đoạn mầm non, học sinh Mỹ bước vào hệ thống K-12, tức 12 năm học liên tục từ lớp mẫu giáo đến lớp 12. Đây là giai đoạn dài nhất, quyết định nền tảng kiến thức cũng như kỹ năng sống cho học sinh.

Bậc Elementary School bắt đầu từ lớp lá (Kindergarten) đến lớp 5 (Grade 5), dành cho trẻ 5-11 tuổi. Ngoài Toán, Tiếng Anh và Khoa học, các môn như nghệ thuật, âm nhạc, thể dục cũng được lồng ghép để nuôi dưỡng sự phát triển toàn diện. 

Tiếp theo là Middle School, từ lớp 6 đến lớp 8 (11-14 tuổi). Đây là giai đoạn học sinh bắt đầu học các môn phân hóa như Sinh học, Lịch sử, Vật lý. Đồng thời, các em cũng được khuyến khích tham gia hoạt động ngoại khóa, thể thao, nghệ thuật, những yếu tố quan trọng để phát triển toàn diện.

Cuối cùng là High School, từ lớp 9 đến lớp 12 (14-18 tuổi). Ngoài môn bắt buộc, học sinh được chọn môn tự chọn để định hướng nghề nghiệp. Cách gọi từng năm học cũng rất đặc trưng:

• Freshman: Lớp 9 - năm nhất
• Sophomore: Lớp 10 - năm hai
• Junior: Lớp 11 - năm ba
• Senior: Lớp 12 - năm cuối

3. Giáo dục Đại học (Higher Education / Tertiary Education)

Sau khi tốt nghiệp lớp 12, học sinh Mỹ có thể theo học tại College hoặc University. Về bản chất, cả hai đều đào tạo bậc đại học và sau đại học, chỉ khác nhau ở quy mô và phạm vi nghiên cứu.

• Undergraduate (Cử nhân): Sinh viên theo học chương trình Bachelor’s Degree (bằng Cử nhân), thường kéo dài 4 năm. Hai năm đầu sinh viên học đại cương, hai năm sau tập trung chuyên ngành.
• Graduate (Sau đại học): Sau khi có bằng Cử nhân, sinh viên có thể học tiếp lên: 
  • Master’s Degree (Thạc sĩ): 1-2 năm, tập trung vào chuyên môn ứng dụng.
  • Doctoral Degree (PhD - Tiến sĩ): kéo dài 3-6 năm tùy lĩnh vực, đòi hỏi nghiên cứu độc lập và đóng góp học thuật mới.

Sinh viên có thể học kép (double major), đổi ngành hoặc tham gia các chương trình tăng tốc. Đây chính là lý do các trường đại học Mỹ thu hút hàng triệu sinh viên quốc tế mỗi năm.

II. Hệ thống các cấp trường học tại Anh

Nếu ở Mỹ hệ thống giáo dục được tính theo “Grade”, thì tại Anh mọi thứ lại được tổ chức thành từng “Key Stage”. Chính cách phân cấp này tạo nên bản sắc đặc trưng của các cấp trường học trong tiếng Anh hệ Anh.

1. Giáo dục Mầm non (Early Years Education)

Ở Anh, trẻ nhỏ bắt đầu làm quen với môi trường học đường từ rất sớm:

• Nursery / Preschool (3-4 tuổi): Trẻ được tiếp xúc với môi trường học tập bán chính thức. Các hoạt động chủ yếu là chơi có định hướng, giúp hình thành kỹ năng giao tiếp, nhận biết màu sắc, hình khối, chữ cái và con số đầu tiên.
• Reception (4-5 tuổi): Đây là lớp học bắt buộc trước tiểu học, tương đương Kindergarten ở Mỹ. Tại Reception, trẻ được học chương trình “Early Years Foundation Stage” tập trung vào đọc, viết và toán cơ bản, đồng thời học cách tuân thủ nề nếp lớp học.

2. Giáo dục Tiểu học (Primary Education)

Tiểu học ở Anh kéo dài 6 năm và được chia thành hai Key Stage rõ ràng:

• Key Stage 1 (Year 1-Year 2, 5-7 tuổi): Học sinh bắt đầu học đọc, viết, làm toán và làm quen với các môn như Khoa học, Nghệ thuật. Cuối Year 2, các em phải làm bài kiểm tra chuẩn hóa SATs để đánh giá năng lực.
• Key Stage 2 (Year 3-Year 6, 7-11 tuổi): Nội dung học tập trở nên chuyên sâu hơn, bổ sung Lịch sử, Địa lý, Ngoại ngữ, Công nghệ thông tin… Ở cuối Key Stage 2, học sinh tiếp tục làm bài thi SATs để đánh giá năng lực trước khi chuyển sang trung học.

Primary Education ở Anh không chỉ truyền đạt kiến thức cơ bản mà còn rèn tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm và khả năng tự học, những yếu tố quan trọng để học sinh tự tin bước vào bậc trung học.

3. Giáo dục Trung học (Secondary Education)

Sau khi kết thúc tiểu học, học sinh bước sang Secondary Education, kéo dài từ 11 đến 16 tuổi và được chia thành hai Key Stage.

• Key Stage 3 (Year 7-Year 9, 11-14 tuổi): Học sinh học một chương trình khá toàn diện với các môn chính như Toán, Tiếng Anh, Khoa học, Lịch sử, Địa lý, Ngoại ngữ, Công nghệ thông tin và Nghệ thuật. Đây là thời điểm học sinh bắt đầu thể hiện sở thích, năng khiếu cá nhân, chuẩn bị định hướng học tập cho kỳ thi GCSEs.
• Key Stage 4 (Year 10-Year 11, 14-16 tuổi): Học sinh học các môn bắt buộc (Toán, Tiếng Anh, Khoa học) cùng một số môn tự chọn phù hợp định hướng. Cuối Year 11, các em tham dự kỳ thi GCSEs (General Certificate of Secondary Education) - chứng chỉ giáo dục trung học tổng quát. Kết quả GCSEs có vai trò quyết định: học sinh có thể học tiếp A-Levels, theo học nghề hoặc đi làm.

4. Giáo dục sau phổ thông (Post-16 Education)

Từ 16 đến 18 tuổi, học sinh ở Anh bước vào Post-16 Education, còn gọi là giáo dục sau phổ thông. Đây là giai đoạn không bắt buộc nhưng hầu hết học sinh đều tham gia.

• Sixth Form (Year 12-Year 13): Đây là con đường phổ biến nhất. Học sinh học A-Levels, thường chọn 3 đến 4 môn, học chuyên sâu để phục vụ việc xét tuyển vào đại học. Bởi A-Levels được xem là tấm vé vàng để vào các trường danh tiếng ở Anh.
• College: Một lựa chọn khác là học tại College để theo các chương trình nghề nghiệp (vocational qualifications) như BTEC hoặc NVQ. Con đường này phù hợp với những ai muốn đi làm sớm hoặc theo nghề chuyên môn.

5. Giáo dục Đại học (Higher Education)

Sau Post-16, học sinh có thể nộp hồ sơ vào University. Điểm khác biệt rõ nhất giữa các cấp trường học trong tiếng Anh hệ Anh và Mỹ nằm ở bậc đại học.

• Bachelor’s Degree (Cử nhân): Thông thường chỉ kéo dài 3 năm thay vì 4 năm như ở Mỹ. Tuy nhiên, một số ngành như Y khoa, Kiến trúc có thể dài hơn.
• Postgraduate (Sau đại học): Sau khi có bằng Cử nhân, sinh viên có thể học Master’s Degree (1 năm) hoặc Doctoral Degree - PhD (3-5 năm).

III. Bảng so sánh các cấp trường học hệ Mỹ và Anh

Một bảng so sánh trực quan sẽ giúp bạn dễ dàng đối chiếu sự khác biệt giữa các cấp trường học trong tiếng Anh hệ Mỹ và Anh.

Kết luận

Qua toàn bộ bài viết, bạn đã thấy rõ sự khác biệt giữa các cấp trường học trong tiếng Anh ở hệ Mỹ và Anh từ mầm non, tiểu học, trung học cho đến đại học. Từ đây, việc tra cứu tài liệu, định hướng du học và chọn khóa học trở nên chính xác, không còn nhầm lẫn. 

Để được tư vấn lộ trình và học đúng chuẩn, xem ngay Tiếng Anh cô Mai Phương và bắt đầu học theo các cấp trường học mà bạn mong muốn.